NVZ-visie op basis van recent onderzoek: Acute zorg blijft basisvoorziening in ziekenhuis
De acute of spoedzorg in Nederland staat volop in de belangstelling. De concentratie van complexe acute zorg is op veel plaatsen in Nederland al in gang gezet. Deze vorm van acute zorg beslaat slechts 5 tot 10 procent van de totale acute zorg. Uit onderzoek blijkt dat de overige spoedeisende zorg tot de basiszorg van elk ziekenhuis behoort. Dit staat beschreven in de visie van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ). De NVZ heeft voor het opstellen van deze visie een Task Force* samengesteld waarin de Vereniging Samenwerkende Algemene Ziekenhuizen (SAZ) ook vertegenwoordigd was.
De NVZ-visie op spoedzorg in Nederland is gebaseerd op drie recente onderzoeken en laat zich als volgt samenvatten:
De discussie over de kwaliteit van de spoedzorg wordt beheerst door een te beperkte definitie van ‘spoed’, namelijk ‘levensbedreigende acute zorg’, die slechts van toepassing is op 5 tot 10% van de spoedzorg. De meeste spoedeisende zorg (90%) is basiszorg. De ziekenhuizen moeten deze zorg dichtbij en op maat aan de patiënt aanbieden. Concentratie van deze veel voorkomende basisacute zorg draagt namelijk niet bij aan kostenverlaging. Tevens vraagt de basisacute zorg om een andere organisatie, stelt andere eisen aan de zorgverleners en vereist andere manieren om met risico’s om te gaan. De betekenis van een SEH is groot voor zowel patiënten als ziekenhuizen. Een ziekenhuis waar patiënten liggen zal altijd een voorziening voor acute zorg nodig hebben. Verder is de situatie per regio verschillend. De Randstad is niet vergelijkbaar met het platteland. De organisatie van acute zorg vereist daarom maatwerk in de regio. Vergaande samenwerking tussen SEH’s en huisartsenposten (HAP’s) wordt gestimuleerd om ervoor te zorgen dat een patiënt op de juiste plaats wordt geholpen.
De drie onderzoeken waarop de NVZ haar visie baseert, zijn:
- Onderzoek van iBMG naar de kwaliteit van de spoedzorg. Via observaties en interviews zijn empirische inzichten verkregen over de kwaliteit van zorg die wordt geleverd op SEH’s van verschillend formaat.
- Onderzoek van IPSE studies over de kostenstructuur van de SEH en eventuele schaalvoordelen.
- Onderzoek van Twynstra Gudde over wat acute zorg betekent voor de patiënt en het ziekenhuis.
Resultaten van de drie onderzoeken
Onderzoek iBMG: De kwaliteit van Spoedzorg; Naar een visie op goede zorg op en rond de SEH
Veel mensen denken bij acute zorg aan zwaailichten en sirenes, en het redden van levens. In werkelijkheid betreffen deze situaties slechts 10% van de acute zorg in een ziekenhuis. Ambulancediensten weten in de verschillende traumaregio’s waar ze naar toe moeten gaan met patiënten met multitrauma’s, hersen- en hartinfarcten, en een gescheurde buikslagader. De meeste acute zorg betreft echter niet-levensbedreigende, maar wel acute problemen. Er wordt te veel geredeneerd vanuit het perspectief van de levensbedreigende acute zorg. Naast deze te beperkte definitie van complexe acute zorg die wordt gehanteerd, is het van belang andere aspecten van kwaliteit zichtbaar te maken. De studie van iBMG toont aan dat ‘overige acute zorg’ om andere organisatievormen vraagt, andere professionele competenties en andere manieren om met risico om te gaan dan de complexe acute zorg. Zo vraagt hoog urgente acute zorg om een goed op elkaar ingespeeld team in een hoogtechnologische omgeving, terwijl een goede professional voor iemand met socio-medische verwaarlozing iemand is die goede contacten onderhoudt met de langdurige zorg om ervoor te zorgen dat er bijvoorbeeld snel een crisisbed kan worden geregeld.
Onderzoek IPSE Studies: Schaal- en synergie-effecten bij de spoedeisende hulp. Een literatuur- en empirisch onderzoek naar de kostenstructuur van de spoedeisende hulp
IPSE studies toont aan dat er geen financieel-economische redenen zijn voor eventuele verdere concentratie van de spoedeisende hulp. Op de SEH zijn weliswaar schaalvoordelen te behalen; het effect daarvan bij concentratie van spoedeisende zorg is echter beperkt. Dit komt omdat de zorg niet ophoudt bij het SEH bezoek. Vaak volgt nog een (poli)klinische behandeling die in een groter ziekenhuis weer duurder is. Een integrale analyse laat zien dat als rekening wordt gehouden met vervolgkosten, sluiting van SEH’s meer kan kosten dan dat het oplevert, maar in ieder geval een stuk minder oplevert dan op basis van de bruto besparingen wordt verwacht. In deze berekeningen zijn de extra vervoerskosten en de kosten van sluiting van een SEH nog niet meegenomen.
Onderzoek Twynstra Gudde: De brede betekenis van acute zorg
De betekenis van de SEH voor een ziekenhuis is groot. Sluiting van een SEH heeft grote consequenties voor een ziekenhuis en verandert het karakter van een ziekenhuis. Bijna 40 procent van de kosten van ziekenhuizen worden namelijk gemaakt door patiënten die een SEH bezoeken. Ongeveer de helft van de ziekenhuisopnames en verpleegdagen vloeit voort uit een bezoek aan de SEH. Ziekenhuizen zonder SEH worden fors benadeeld, terwijl ziekenhuizen met een SEH de patiëntenstromen waarschijnlijk nauwelijks aankunnen. Een ziekenhuis waar patiënten liggen heeft tevens intern altijd een voorziening voor acute zorg nodig. Verder is de situatie per regio verschillend. De Randstad is niet vergelijkbaar met het platteland. De organisatie van acute zorg vereist daarom maatwerk in de regio.
Utrecht, september 2013
*De NVZ heeft voor het opstellen van de visie een Task Force samengesteld met vertegenwoordigers vanuit de achterban van de NVZ:
- Ruurd Jan Roorda, Tergooi Ziekenhuizen (voorzitter)
- Tineke Hirschler, Deventer Ziekenhuis
- Pieter de Kort, Rivas Zorggroep/Beatrix Ziekenhuis